«La lliteratura asturiana había tener más presencia en tol Estáu y nun ye asina»

Filósofu, académicu de la Llingua y fundador de Conceyu Bable, Lluis Xabel Álvarez (Llangréu, 1984) ye, penriba de too, poeta. El prósimu 29 de xineru presenta na Llibrería La Buena Letra de Xixón (19 hores) el so últimu poemariu 'La casa de les venti ventanes'. Fálanos con él d'ello y d'otros temes d'actualidá.

–¿Cuála foi la razón d'esti paréntesis en publicar?

–La tardanza ye razonable si tenemos en cuenta que foi en 2009 cuando apareció n'edición billingüe de Josep Carles Lainez la mio 'Poesía asturiana completa'. Nella tán tolos poemes que yo consideré editables hasta esi momentu. D'entós p'acó son quince años, nun ye tanto.

–Nel llibru recupera materiales vieyos que remocica.

–Asina ye. Hai, por exemplu, un poema d'adolescencia en castellán. Nun momentu dau vi esi foliu perfeutu cola mio escritura de 17 años y nel llibru aparez l'orixinal y el nuevu poema n'asturianu que se titula 'Los dos reis': ún más bien conservador, l'otru más bien socialista discuten de bones maneres y llega un terceru qu'arrasa con too y mételos na fuesa direutamente. Eso taba escrito nel añu 1967.

–Faltaba un añu pal 68, del qu'usté y la so xeneración son fíos ideolóxicos. ¿Reconózse nesi mozu?

–Obviamente ya yera una cosa sesentayochista y claro que me reconozo, porque l'asuntu de la llingua, nel mio casu y tamién nel d'otros, nel añu 67 taba tovía a la espera. Conté munches veces que tando yo fuera d'Asturies al xuntame con collacios vascos, navarros, catalanes, veía que teníen una actitú comprometida cola so llingua y yo, viéndonos a nós mesmos, a los asturianinos d'alredor, pensaba: «Esto nun puede ser asina». El tema de la llingua taba preparáu pa metese con él nun momentu dau y de pasar al «esto puede ser asina» que cuayó al atopanos en Conceyu Bable.

–Na presentación del llibru fala de les tres artes que xunta un poema na tradición china: visual, musical y un pensamientu estéticu nel llinguaxe.

–Lo que nós avezamos considerar minimalista, ye nel arte chinu –y nel xaponés– onde meyor se puede ver. En cambiu, nel arte occidental esto aparez más separtao. 'La casa de les venti ventanes' ye un llibru visual, les illustraciones tán puestes espresamente por esa idea de que la poesía ye tamién pintura. Y el recitáu trátase d'una cosa que ta siempre implícito nos poemes, nun ye dalgo teatral, sinón propio d'esa musica que ta espresada nos versos. En xeneral, creo que'l poema en sí mesmu ye un exemplu minimalista.Dende llueu una cosa ye San Pedro de Roma y otra la Iliada, que parez mas pequeña que San Pedro, pero estéticamente son mui paecíos.

–Ente los testos hai ún especial que pon de pieslle. Fáleme d'él.

–Ye un poema que me mandó René Álvarez Saavedra, el que fuera dirixente del PP d'Asturies pa que-y lu tornare y del que me dixo: «Quiero qu'emplegues esti poema pa que quede claru'l miocompromisu cola llingua». Esforcéme na torna, mandé-ylo, prestó-y muncho y a los tres díes morrió. La coincidencia poética ye que yo acabare'l deséu qu'él tenía de ser un políticu 'bablista' nun momentu que yera tamién l'últimu de la so vida. Y, como digo nel llibru, la so política continúa como toles coses nuestres que siguen después que'l cuerpu muerre. Siguimos viviendo d'esa manera interpretativa de lo que fuiste y ficiste, sigues influyendo a los demás pol recuerdu que tienen de ti y la to obra. Son idees propies de la filosofía poética que son verdaderes.

–Como autor del Surdimientu ¿qué visión tien de la lliteratura que se fai güei?

–Sígolo y veo que tamos encerraos nel nuestru propiu país, ye una cosa singular y la pregunta sería: cómo dempués de 50 años ye posible que la lliteratura asturiana nun tenga la menor difusión n'España, que nun goce de la menor atención. Claro qu'eso llévanos al tema xeneral del estau autonómicu, nel sentiu qu'un podía pensar que eso daba ocasión pa que tolos de tolos sitios tuviéramos uníos nuna mesma visión d'España y nun ocurrió absolutamente nada. Nun hai la menor relación cultural ente les autonomíes, nun sé si esto ye evidente o desaxero, pero la lliteratura asturiana había tener más presencia en tol Estáu y nun ye asina.

–Tuvo nel guañu de Conceyu Bable va mediu sieglu. ¿Un llogru y un fracasu del so llabor?

–El fracasu, creo que ta en relación a la oficialidá, pero non del too, ye, en realidá, que nun se ve que haya nes instituciones asturianes un camín direutamente puestu na normalizacion de la llingua neses instituciones. El llogru ye que ya nun se puede dicir que l'asturianu seya una vulgaridá ruralizante. Lo que fexo CB foi normalizar l'usu urbanu hasta onde se puede: les instituciones. Eso llogróse y naide nun puede negalo a nun ser dende determinada posición política na qu'ellos mesmos saben que mienten.

–¿El puxu de la ultraderecha pon en riesgu les democracies?

–Lo principal que tenemos que tener toos, Asturies tamién, ye la idea de qu'un gobiernu xustu ye la democracia y que la democracia ye'l gobiernu xustu, esto parez que ya nun ta tan claro. Y lo que vemos son delles coses que parecen d'estrema derecha y resulta que deben ser seriamente consideraes por una democracia racional, y otres que van col 'brand' de la izquierda y que son más fascistes de lo qu'ellos dicen que ye'l fascismu. Ye un enquívocu qu'hai que desfacer.

• Temas
• Alitar Asturies